الامام[imâm] sözcüğü de "kasdetmek, amaçlamak" anlamındaki emm sözcüğünden türemiştir. Emm sözcüğünün ifti'al ve tefe'ul bablarındaki kalıpları, "yol oluşturma" anlamını ifade ederler. Nitekim temmene ve ı'temene sözcüklerinin anlamı "yol oluşturdu" demektir. [ Lisanü'l Arab, "emm" mad. )]
امّ القوم [emme'l-kavme=toplumu amaçlandırdı] ve امّ بهم[emme bihim=onları amaçlandırdı] ifadeleri, "kavmin, toplumun önüne geçti, onlara önderlik etti" anlamında olup yapılan bu işe "imâmet/imâmlık, önderlik" denir. İmâm sözcüğü ise "me'mum" [uyulan] anlamında isimdir. [(Lisanü'l Arab, "emm" mad. ) ]
Buna göre, çoğulu eimme olan imâm sözcüğü, "toplumu iyi ya da kötü bir amaç uğruna, söz ve eylemleriyle yönlendirip arkasında birçok gönüldaş [ümmet] oluşturan kişi" demektir. [(el İsfehani; el Müfredat, imam mad.)]
İmâm sözcüğü Kur'ân'da tekil olarak 8 yerde (Bakara/124, Hûd/17, Hicr/79, İsrâ/71, Furkân/74, Yâ-Sîn/12, Ahkâf/12) ve çoğul olarak da 5 yerde (Tevbe/12; Enbiyâ/73; Kasas/5, 41; Secde/24) geçmektedir. Bu âyetlerde imam, hem iyiliğe veya kötülüğe önder olanlar için, hem de insanların uyduğu kitap ve benzeri şeyler için kullanılmıştır:
Bakara/124, Tevbe/12.
Görüldüğü gibi, yukarıdaki âyette, küfre öncülük yapanlara da imâm denmektedir: Hûd/17.
Bu âyette ise, insanların uyduğu kitap ve benzeri şeyler için imâm ifadesi kullanılmıştır. Kur'ân'daki bu kullanıma uygun olarak Halîfe Osman döneminde oluşturulan ilk Mushaf'a da "İmâm Mushaf" adı verilmiştir.
Bilindiği gibi, İslâm dünyasında "imâm" unvanı, fikirleriyle insanları etrafında toplamış olan İmâm Azam, İmâm Şâfiî, İmâm Mâlik gibi büyük İslâm bilginlerine, müctehidlere verilmiştir. Fakat sözcüklerin Kur'ân'daki kullanımlarından yola çıkılarak denebilir ki, küçük bir birlik komutanı da dâhil olmak üzere, toplumun öncüsü durumunda olan Lenin gibi bir devlet başkanı da, Buda, Konfüçyüs, Karl Marks gibi ekol olmuş şahsiyetler de birer "imâm"dır. Doğal olarak, onların yolundan giden, onlara tâbi olmuş yandaşları da bu imamların "ümmet"leridir.