Rivayet kitaplarında İbn-i Mes'ûd, Enes b. Mâlik, Abdullah b. Ömer, Cübeyr b. Mut'im, Abdullah b. Abbâs ve Ali tarafından ayın ikiye şaklandığının anlatıldığı bildirmektedir. Fakat olayın vukû bulduğu tarihte [hicret'ten beş şene önce], bu kişilerden Abdullah b. Ömer altı-yedi yaşlarında idi, Enes b. Mâlik ve Abdullah b. Abbâs ise henüz doğmamışlardı. O yıllarda Ali'nin de çocuk yaşta olduğu hatırlanacak olursa, sadece İbn-i Mes'ûd'un reşit yaşta olarak olayı görmesi mümkündür. Yani, İbn-i Mes'ûd bir tarafa bırakılacak olursa, böyle ciddî bir konu bizlere o tarihte anasından doğmamış veya beş-altı yaşlarında olan çocukların anlatımları ile aktarılmış olmaktadır. Üstelik biz biliyoruz ki, Peygamberimize Kur'ân dışında bir mucize verilmemiştir. Zaten, eğer kendisine böyle bir mucize verilseydi, Peygamberimizin tüm Mekkelileri çağırıp mucizesini herkese göstermesi gerekirdi. Çünkü verilen mucizenin gereği ancak böyle yerine getirilebilirdi. Gece gündüz Peygamberimizin yanından hiç ayrılmamış olan yetişkin, aklı başında sahabeden hiç birinin adı ile bu konuda bir nakil mevcut değildir.
Diğer taraftan, tarih kitaplarında da, ay'ın ikiye ayrıldığını görüp de İslâm'a giren ya da gördüğü hâlde inanmayan hiçbir akıllı kimsenin adı geçmemektedir. Kaldı ki, böyle bir olay meydana gelseydi, dünyanın her tarafından izlenmesi gerekirdi ve bu konuda başka görgü tanıkları da olurdu.
Esasen, yukarıdaki gibi birkaç kişinin verdiği haberlere dayanan ve Usûl ilminde "haber-i vâhid" ve "haber-i meşhur" denilen haberler, imana ait konularda ve haram-helâl konularında delil olarak kullanılamazlar. Yani, sağlam delillere dayanması gereken inanç, "haber-i mütevâtir" olmayan haberlerle oluşturulamaz.
Sonuç olarak, bu yanlış inancın hadis kaynağı çürük ve temelsizdir. Aslında biz, yukarıda adı geçen kişilerin böyle bir açıklama yaptıklarını da kabul etmiyor, olayların sonradan uydurulup onlara isnat edildiğini düşünüyoruz. Bu uydurmalara burada yer vermemizin sebebi ise tamamen teşhire yöneliktir.
KUR'ÂN'A GÖRE OLAY
Yukarıdaki rivâyetlere göre olay, Mekke halkının mucize görmek istemesi üzerine gerçekleşmiştir. Ne var ki, ay'ın ikiye bölünmesi olayının müşriklerin mucize isteklerine verilmiş bir cevap olduğunu söylemek, Kur'ân âyetlerinin apaçık anlamlarına ters düşmektedir. Diğer taraftan Peygamberimizin böyle bir mucize gerçekleştirdiğini söylemek, Allah'ın son peygamberi için belirlediği görevin "sadece tebliğ" olduğunu bildiren âyetlerle çelişmektedir. Yani, rahmeti gereği Rabbimizin somut mucize vermek istemediğini bildiren Kur'ân âyetleri, bu iddianın apaçık bir yalan olduğunu âdeta iftiracıların suratlarına vurmaktadır:
59Ve Bizi, alâmetleri/göstergeleri göndermekten ancak öncekilerin onları yalanlamış olmaları alıkoydu. Ve Semûd'a, açık, gözle görülebilir biçimde sosyal destek kurumları kurmaları görevini vermiştik de onun sebep olmasıyla haksız davranmışlardı. Ve Biz, o alâmetleri/göstergeleri ancak korkutmak için göndeririz.
(İsrâ/59)
5Aksine onlar: "Bunlar, karmakarışık düşlerdir; yok yok onu kendisi uydurdu; yok yok o bir şairdir. Hadi öyleyse öncekilerin gönderildiği gibi bize bir alâmet/gösterge getirsin" dediler.
6Onlardan önce yok ettiğimiz hiçbir memleket iman etmemişti. Şimdi bunlar mı iman edecekler?
(Enbiyâ/5-6)
Yukarıdaki âyetlerden anlaşıldığına göre eski toplumlar kendilerine gösterilen somut mucizelere rağmen yalanlamaya devam etmişler ve bu yüzden helâk edilmişlerdir. Rabbimiz insanların geçmişte ortaya koydukları bu tutumlarını tekrarlayacaklarını bildiğinden, her meydan okuyuşa somut bir mucize ile cevap vermek istemediğini bildirmektedir. Böylece inanmayanlara bu dünyadaki hayatlarının sonuna kadar tevbe ederek inanma fırsatı da verilmiş olmaktadır. Zaten Peygamberimizin de Allah'ın bu bildirisine rağmen müşriklerin ısrarlı taleplerine karşı onlara bir mucize gösterme arzusu içinde olması mümkün değildir:
38Andolsun ki Biz senden önce de peygamberler gönderdik. Onlara da eşler ve nesil [oğlan-kız çocuklar] verdik. Hiç bir peygamber için Allah'ın izni/ bilgisi olmadan herhangi bir alâmet/ gösterge getirmek de yoktur. Her süre sonu için bir yazı vardır.
(Ra'd/38)
50Ve onlar, "Ona Rabbinden alâmetler/ göstergeler indirilmeli değil miydi?" dediler. De ki: "Alâmetler/ göstergeler ancak Allah'ın katındadır. Ben ise ancak apaçık bir uyarıcıyım."
(Ankebût/50)
Israrla somut mucizeler isteyen müşriklerin bu istekleri abartılı, abartılı olduğu kadar da samimiyetten uzaktır:
90-93Ve "Bizim için yerden bir pınar fışkırtmadıkça sana asla inanmayacağız. Yahut senin hurmalardan, üzümlerden oluşan bir bahçen olmalı. Onların aralarında şarıl şarıl ırmaklar akıtmalısın. Yahut iddia ettiğin gibi göğü parçalar hâlinde üzerimize düşürmelisin yahut Allah'ı ve melekleri karşımıza getirmelisin. Yahut senin altın süslemeli bir evin olmalı yahut göğe yükselmelisin. Ancak, senin yükselişine, öğrenip öğreteceğimiz bir kitabı bize indirmene kadar asla inanmayız" dediler. Sen de ki: "Rabbim noksanlıklardan arınıktır. Ben, beşer bir elçiden başka bir şey miyim ki!"
(İsrâ/90-93)
Müşriklerin kendisinden somut bir mucize göstermesine yönelik ısrarlı ve abartılı taleplerine karşılık, mucize göstermenin Allah'ın kendisine belirlediği görev sınırları dışında kaldığını bilen Peygamberimizin onlara bir mucize göstermesi mümkün değildir. O, Allah'ın talimatları doğrultusunda, bu ısrarlı taleplere, mucizelerin sadece Allah katında olduğunu, kendisinin de sadece beşer [insan kökenli] bir Allah elçisi olduğunu belirterek cevap vermek zorundaydı. Sonuçta müşriklerin bu yöndeki ısrarlı ve abartılı talepleri bizzat Rabbimiz tarafından Kur'ân'ın tek ve yeterli bir mucize olduğunun bildirilmesi sûretiyle cevaplandırılmıştır:
51Kendilerine okunan Kitab'ı şüphesiz Bizim sana indirmiş olmamız onlara yetmedi mi? Bunda, inanan bir toplum için elbette ki bir rahmet ve bir öğüt vardır.
(Ankebût/51)
Rabbimizin Peygamberimize verdiği mucize, müşriklerin bekledikleri türden bir mucize değil, mucizelerin en büyüğü idi. Bu büyük mucize ne insanı hayretler içinde bırakan bir görüntü, ne de tanık olanların akıllarını sarsan bir olay şeklindeydi. İşittikleri, anladıkları, gönülleri kuşatan, idrakleri sarsan, hikmet dolu sözler şeklindeydi. Kur'ân adlı bu ilâhî sözler, kıyâmete kadar herkesi acz içinde bırakan ebedî bir mucizeydi.
Bunca Kur'ân âyetine rağmen bazı Müslümanlar, uydurulmuş rivâyetlerin karanlığında yürüyerek meseleye hâlâ, "Allah isterse neden olmasın?" yaklaşımıyla bakmakta ve birçok asılsız olaya sanki gerçekten olmuş gibi inanmaya devam etmektedirler. Bilinmelidir ki, burada söz konusu edilen husus Allah'ın böyle bir olaya [ay'ın yarılmasına] güç yetirip yetiremeyeceği değildir. Çünkü Allah'ın her şeye kâdir olduğunda hiç şüphe yoktur. Asıl mesele, böyle bir olayın gerçekten olup olmadığı ve bu olayın Kur'ân'dan ve akıldan onay alıp almadığıdır. İnananların yapacakları şey, her konuda olduğu gibi bu konuda da sadece Rabbimizin mesajlarını dikkate almaktır. Aksi takdirde, Allah'ın sonsuz kudretini dile getirme hevesine kapılan koyu câhillerin ya da dindar kalabalıklar üzerinden ikbal ve itibar devşirmek isteyen kötü niyetlilerin çeşit çeşit mucizeler uydurmasının yolu açılmış olur. Peygamberimize türlü mucizeler yakıştırmanın giderek varacağı nokta ise, Katolik inancındaki azîzlik kurumuna benzeyen bir "evliyâlık" makamının ortaya çıkması ve bu makama ulaştığına inanılan "velî" [Allah dostu] kimselere de Katolik azîzlerine isnat edilenlerden aşağı kalmayacak sayıda kerâmetin yakıştırılması noktasıdır. Nitekim bu süreç İslam tarihi boyunca birebir yaşanmış ve evliyâ menkıbelerinin gönüllere verdiği tatlı esriklik yüzünden câhil halk yığınları hayatın gerçekliğinden yüzyıllarca kopuk yaşamak zorunda kalmıştır.
Sonuç olarak, Ay'ın yarılması rivâyeti, Kur'ân açısından da çürük ve temelsiz olup sadece Peygamberimize "sihirbaz" diyenlerin kullanacağı bir malzemedir.
Rivâyetlerde konunun nasıl çarpıtıldığını gördükten sonra 1-2. âyetlerin tahliline dönebiliriz:
Kamer sûresi, Târık sûresi'nin devamı mâhiyetindedir. Kur'ân'ın mushaf hâline getirilişi sırasında ayrı sûreler olarak adlandırılarak aralarına duvar örülmüş olsa da, âyetlerdeki konular ve bağlaçlar bu duvarları aşmaktadır. Meselâ 2. âyetin başındaki vav bağlacı, Târık/15'deki yekîdûne fiiline matuftur. Aradaki parantez içi ifadeler kaldırıldığında cümle şu şekilde olmaktadır: Şüphesiz onlar oldukça tuzak kuruyorlar –.................– ve bir âyet görseler hemen yüz çeviriyorlar ve "Devam edip giden bir büyüdür" diyorlar.
Bu durumda 2. âyetteki onlar zamiri ile kasdedilenlerin, Târık/15'deki onlar zamiri ile kasdedilenlerle aynı olduğu anlaşılmaktadır. Bu kimseler, Beled/19'da ashâb-ı meş'eme olarak nitelenen kimselerdir.
O saat yaklaştı
Burada yaklaştığı bildirilen السّاعة [sâ'at], "kıyâmet saati"dir. O saat, "kıyâmetin koptuğu, herkesin öldüğü kıyâmet gününün birinci evresi"dir. Sâ'at sözcüğü, Kur'ân'da hep bu anlamda kullanılmıştır.
Ve ay yarıldı.
Rabbimizin mesajının doğru anlaşılması ve rivâyetlerde olduğu gibi hurafelere sapılmaması için bu cümle üzerinde önemle durulması gerekmektedir:
İNŞİKÂK [YARILMA]: انشقاق [inşikâk] sözcüğü, شقّ [şakk] sözcüğünün infial babına nakledilmiş şeklidir ve mutavaat [etkilenerek uyma] anlamı içerir. Yani, inşikâk sözcüğü ile ifade edilen yarılma, maruz kalınan "yarma" etkisine direnç göstermeden, karşı konmadan, uyum sağlayarak meydana gelen yarılmadır. Bu sebeple önce şakk sözcüğü tahlil edilmelidir:
Şakk sözcüğü, soğuk veya herhangi bir nedenle "elde veya yüzde oluşan çatlaklar" için kullanılan شقاق [şikâk] sözcüğünden gelmektedir. Araplar hayvanların tırnaklarında ve bileklerindeki çatlamaya [hastalığa] şikâk derlerdi. Daha sonraları da ciltte her türlü çatlak oluşturan hastalığa şikâk demişlerdir. شقاق [şikâk] mecâzî olarak da "ayrılıkçı, tefrika çıkaran, normal düzeni bozan" anlamlarında kullanılır.
Şakk ise, "sad-ı bain" [ayırıcı çatlak] demektir. Otun topraktan çıkışı, çocuğun dişinin çıkışı, şakk sözcüğüyle ifade edilir. Şakk, aynı zamanda طلوع [tulû'=doğuş] anlamındadır. Sabahın oluşuna da شقّ الصّبح [şakk-ı subh] denir. Çünkü sabah da karanlıkları çatlatmakta, gündüz ile geceyi ayırmaktadır. [ Lisânü'l-Arab; c. 5, s. 107.]
Râgıb el İsfehânî ise sözcüğü şöyle açıklamıştır:
Şakk, "herhangi bir şeyde meydana gelmiş çatlak"tır. Denilmiştir ki: "Ay'ın inşikâkı, Peygamber zamanındadır." Ve yine denilmiştir ki: "Ay'ın inşikâkı, "kıyâmetin kopacağı vakit ortaya çıkacak yarılma"dır." Ve yine denilmiştir ki: "Bunun manası, 'işin açığa çıkması'dır." [ Râgıb el-İsfehânî, el-Müfredât; s. 264, "Şakk" mad.]
Yukarıda verilen her iki sözlükteki bilgilere göre, şakk sözcüğü, bir elmayı böler gibi bir şeyin ikiye, üçe bölünerek ayrılması anlamına değil, bir şeyin üzerinde yarıkların, çatlakların oluşması anlamına gelmektedir. Nitekim Bakara/74, Meryem/90, Rahmân/37, Hâkka/16, Abese/26 ve İnşikâk/1'de de şakk sözcüğü, "bir şeyin üzerinde veya bünyesinde oluşan yarılmaları, çatlamalar"ı ifade etmek için kullanılmıştır.
Şakk sözcüğünün bu anlamına göre, Ay yarıldı ifadesi, "ay üzerinde bir takım yarılmalar, çatlamalar olduğu" anlamına gelir ki, ay'a gidildiği dönemde [1969], orada ayak izlerinin oluşması ve ay yüzeyinden parça koparılması sebebiyle, bu âyetin gerçekleşmiş olduğu ileri sürülmüştür.
Sözlüklerde şakk sözcüğünün karşılığı olarak verilen anlamlara rağmen, Ay yarıldı ifedesinin, "ay'ın iki parçaya ayrıldığı" anlamına geldiğini ileri süren bazı kimseler, sadece yukarıda naklettiğimiz zayıf ve uydurma hadislerden destek alan bu görüşlerine, âyetteki fiilin geçmiş zaman kipi ile kullanılmasını delil göstermişlerdir. Gerçekten de Rabbimiz, âhiret ve kıyâmet sahnelerini anlatırken âyetlerdeki fiilleri geçmiş zaman kipinde kullanmaktadır. Böylece kıyâmet ve âhiretin mutlaka gerçekleşeceği vurgulanmış olmaktadır. Bu ifade tarzı bazan günlük hayatta da kullanılmaktadır. Meselâ, yapmaya kesin kararlı olduğumuz bir iş için, daha o işe başlamadan "o iş bitti" veya "yaptım bile" şeklinde konuşuruz. Bu sözlerle o işi "kesinlikle yapacağımızı" ifade etmiş oluruz. Rabbimizin kıyâmet ve âhiretin mutlaka gerçekleşeceğini vurgulamak için geçmiş zaman kipli fiiller kullanması da böyledir. Nitakim kıyâmet sahnelerinden olacak olan "Sura üfürülme" de sanki olmuş bitmiş gibi geçmiş zaman kipiyle verilmiştir. Kehf/99, Mü'minun/101, Yâ- Sîn/51, Zümer/68, Kâf/20 ve Hakka/13'te görülebilir.
Bu ifade tarzının Kur'ân'da daha birçok örneği vardır:
1Allah'ın emri kesinlikle gelecek. Artık onu acele edip istemeyiniz. Allah, onların ortak koştukları şeylerden arınıktır ve yücedir.
(Nahl/1)
Ayrıca; Rahmân/37, Hâkka/14-16, İnşikâk/1-5, İnfitar/1-4, Tekvîr/1-14, A'râf/38-50, Zümer/68-74'e de bakılabilir.
Bu yaklaşımla konumuz olan âyetin anlamı, "Kıyâmet yaklaştığında ay mutlaka yarılacaktır" demek olur. Hasan-ı Basrî, Ebu's-Suud, Osman b. Atâ, Nesefî gibi bilginler ve tüm çağdaş bilginler de bu anlamı tercih etmişlerdir.
"ŞAKK" SÖZCÜĞÜNÜN "TULÛ'"[DOĞUŞ] ANLAMINDA OLUŞU: Sözcüğün bu anlamı dikkate alındığında, Ay yarıldı ifadesinden, "ay'ın doğup ortaya çıktığı ve karanlığı çatlattığı" manası ortaya çıkmaktadır. Şems sûresi'nin tahlilinde, Güneş'i takip eden ay ifadesinin, "Kur'ân'ı izleyen Peygamber" anlamına geldiği yönünde bir tesbitte bulunmuştuk. Bu tesbit doğrultusunda, aynı anlam buraya taşınarak, Ay yarıldı ifadesinden, "Peygamber'in gönderildiği ve açığa çıktığı, o'nunla da iyi ile kötünün, iman ile küfrün, hidâyet ile dalâletin açıklığa kavuşturulduğu" anlaşılabilir. Şöyle de ifade edilebilir: Ay'ın yarılması, ay doğduğu esnada karanlığın yarılmasıdır. Bu deyim [şakku'l-kamer], "durum aydınlandı, ortaya çıktı" anlamında kullanılır. Nitekim Araplar, bazı açık ve belirgin durumları ifade etmek için atasözlerinde "ay" sözcüğünü kullanmaktadırlar.
Mutavaat anlamı taşıyan انشقّت [inşekkat] sözcüğüne bu mecâzî anlam doğrultusunda bakıldığında, sûrenin 1-2. âyetleri şu anlama gelmektedir:
Saat [Kıyâmet] yaklaştı. Ve her şey Allah tarafından açıklığa kavuşturuldu. Ve onlar bir âyet görseler hemen yüz çeviriyorlar ve "Devam edip giden bir büyüdür" diyorlar.
Yani, saat yaklaşıp ay yarıldığı, her şey açıklığa kavuşturulduğu hâlde, gördükleri mucizelerden yüz çeviriyorlar. Olacak olmadan, başlarına belâ gelmeden akıllanmıyorlar. Âkıbeti düşünmüyorlar. Gördükleri âyetlerden ibret alacakları yerde "süregelen bir sihirdir" diyerek yüz çeviriyorlar.
Buradaki اية [âyet] sözcüğü, "hayret verici alâmet, olağanüstü durum, mucize" anlamına gelmektedir. Kural olarak, bir şart cümlesinde yer alan nekre [belirtisiz] kelimeler, olumsuz cümlelerdeki nekre kelimeler gibi, soyut veya somut herhangi bir varlığın tüm cinsini ifade eden cins ismi mâhiyetindedirler. Bu kural gereği, buradaki âyet sözcüğü, herhangi bir mucize anlamında olup her türlü mucizeyi de içine almaktadır.
Bu durumda, Öteden beri süregelen bir sihirdir diyen müşriklerin, gördükleri hiçbir âyeti, hiçbir delili, hiçbir mucizeyi dikkate almadıkları vurgulanmış olmaktadır. Kur'ân'dan başka bir mucize görmedikleri için, müşriklerin gördüğü ve dikkate almadıkları ifade edilen âyetler/mucizeler, Kur'ân âyetleridir.