97.De ki: “Kim Cibrîl’e/Kur’ân’a düşmansa, öfkesinden, kıskançlığından çatlasın, gebersin.  – Şüphesiz Allah Cibrîl’i/Kur’ân’ı, Kendisinin bilgisi gereği, iki eli arasındakileri/ içindekileri doğrulayıcı, inananlar için bir yol gösterme ve müjde olarak, senin kalbine indirmiştir. Ki onlar işte bundan dolayı düşman kesilmişlerdir.-98.Kim ki Allah’a, meleklerine, elçilerine, Cibrîl’e/Kur’ân’a, Mîkâl’e/Elçi Muhammed’e düşman ise, üzüntüsünden, kahrından ölsün.” –Şüphesiz işte bu yüzden,  Allah da kâfirlere; Kendisinin ilâhlığını, rabliğini bilerek reddedenlere düşmandır.-

Bu âyetlerde yine Rasûlullah’ın çağdaşı Yahûdilere hitap edilerek yanlış inançlarını değiştirmeleri istenmiştir.

97. âyetteki, Kim cibrîl’e düşmansa, bilsin ki şüphesiz O [Allah], onu [cibrîl’i], kendisinden öncekileri doğrulayıcı, inananlar için bir yol gösterme ve müjde olarak, senin kalbine Allah’ın izniyle indirmiştir. Kim ki, Allah’a, meleklerine, elçilerine, cibrîl’e, mîkâl’e düşman olursa bilsin ki, şüphesiz Allah da, inkârcılara düşmanıdır ifadesinden anlaşıldığına göre bu âyetler o dönemde vukû bulmuş bir olay nedeniyle inmiştir.

Bu âyetlerin sebeb-i nüzûlü hakkındaki nakiller şöyledir:

Yahûdiler Peygamber’e (s.a), “Kendisine herhangi bir meleğin Rabbinden risalet ve vahiy getirmediği hiçbir peygamber yoktur. Sana bunu getirenin kim olduğunu bize söyle ki biz de sana tâbi olalım” demişler. Hz. Peygamber de, “O Cebrâîl’dir” deyince şu karşılığı vermişler: “Cebrâîl savaş ve çarpışmayı getiren kimsedir. O bizim düşmanımızdır. Eğer sen bunun yerine şu yağmuru ve rahmeti indiren Mîkâîl olduğunu söylemiş olsaydın, sana uyardık.” Bunun üzerine Yüce Allah bu âyet-i kerîmeyi, bir sonraki âyetin sonuna kadar inzâl buyurdu. Bu hadisi Tirmizî rivâyet etmiştir.[1]

Sonra İbn Cerîr der ki: Başkaları, Yahûdilerin bu sözü söylemelerinin sebebi olarak Hz. Peygamber konusunda onlarla Ömer ibn el-Hattâb arasında cereyan eden bir münazara olduğunu söylemişlerdir. Nitekim bu konuda Muhammed ibn el-Müsennâ… Şa‘bî’den nakletti ki o şöyle demiş:

– Hz. Ömer Revha’ya indiğinde bazı kişilerin taşların üzerinde namaz kıldıklarını gördü ve “Bunlar kimdir?” diye sordu. Orada bulunanlar, “Onlar Rasûlullah’ın (s.a) burada namaz kıldığını zannediyorlar” dediler. O da bundan hoşlanmadı ve dedi ki: “Rasûlullah (s.a) namaz vaktinde vâdiye erişti ve orada kıldı, sonra kalkıp göçtü ve orayı terk etti.” Sonra Hz. Ömer onlarla konuşmaya başladı ve dedi ki:

– Ben Yahûdilerin dinî kitaplarının okunduğu güne şâhit olmuştum ve Tevrât’ın Kur’ân’ı nasıl tasdik ettiğini, Kur’ân’ın Tevrât’ı nasıl tasdik ettiğini hayretle görüyordum. Bir gün ben onların arasında bulunuyordum ki şöyle dediler:

– Ey Hattâb’ın oğlu! Senin arkadaşlarından bize senden daha sevimli olan yoktur.

Sordum:

– Neden?

Şöyle cevap verdiler:

– Sen bize geliyor ve bizi kuşatıyorsun.

Ben de şöyle karşılık verdim:

– Size geliyor, Kur’ân’ın Tevrât’ı nasıl tasdik ettiğini, Tevrât’ın da Kur’ân’ı nasıl tasdik ettiğini hayretle müşahede ediyorum.

Hz. Ömer der ki: Hz. Peygamber oradan geçtiğinde dediler ki:

– Ey Hattâb’ın oğlu! İşte arkadaşınız yürüyor, hakk o’nun yanında.

Hz. Ömer diyor ki: O zaman kendilerine şöyle dedim:

– Kendisinden başka ilâh olmayan Allah adına söylerim size, O’nun hakkında siz neyi gözetiyorsunuz ve O’nun kitabı hakkında size ne emânet edilmiştir? Biliyor musunuz ki, o Allah’ın Rasûlü’dür.

Onlar sustular. Bilginleri ve uluları kendilerine dediler ki:

– Ömer size çok ağır davrandı, ona cevap verseniz.

Onlar da şöyle dediler:

– Sen bizim bilginimiz ve ulumuzsun, ona sen cevap ver.

O da dedi ki:

– Eğer söz söylediğim Rabb adına, bizim söylememiz gerekirse biz o’nun Allah’ın Rasûlü olduğunu biliyoruz.

Hz. Ömer der ki: Bunun üzerine ben, kendilerine şöyle dedim:

– Vay size, öyleyse niçin kendinizi mahvettiniz?

Şöyle karşılık verdiler:

– Biz mahvolmadık.

Ben şöyle devam ettim:

– Nasıl olur bu, siz hem o’nun Allah’ın Rasûlü olduğunu biliyor, hem de kendisine tâbi olup tasdik etmiyorsunuz.

Onlar şöyle karşılık verdiler:

– Bizim meleklerden bir dostumuz, bir de düşmanımız var. O, peygamberliğini meleklerden bizim düşmanımız olanla birleştirdi.

Sordum:

– Sizin düşmanınız ve dostunuz kimdir?

Cevap verdiler:

– Düşmanımız Cebrâîl, dostumuz da Mîkâîl’dir.

Tekrar sordum:

– Cebrâîl neden düşmanınız, Mîkâîl neden dostunuz?

Cevap verdiler:

– Cebrâîl ağırlık, zorluk, katılık, şiddet ve azap meleğidir. Mîkâîl ise, şefkat, rahmet, hafiflik meleğidir.

Sordum:

– Rabb’leri katında onların mertebesi nedir?

Cevap verdiler:

– Birisi Rabbin sağında, diğeri de solunda bulunur.

Bunun üzerine dedim ki:

– Kendisinden başka ilâh bulunmayan Allah’a yemîn ederim ki, birisine düşman olan diğerine de düşman olur, birisine dost olan diğerine de dost olur. Cebrâîl’in Mîkâîl’in düşmanıyla, Mîkâîl’in de Cebrâîl’in düşmanıyla dost olması uygun düşmez.

Hz. Ömer der ki: Sonra kalktım, Hz. Peygamber’in ardından gittim ve o’nu falancanın evinin kapı aralığından çıkarken yakaladım. Rasûlullah (s.a) dedi ki:

– Ey Hattâb’ın oğlu! Sana biraz önce indirilmiş olan âyetleri okuyayım mı?

Ardından da, De ki: “Kim Cebrâîl’e düşmansa…” âyetini okumaya başladı. Âyetleri okuyunca dedim ki:

– Anam-babam sana kurban olsun ey Allah’ın Rasûlü! Seni hakk ile gönderen Allah’a kasem ederim ki, ben de sana onu haber vermek için gelmiştim, ancak latîf ve habîr olan Allah bu haberi benden önce sana ulaştırdı.

İbn Ebî Hatim der ki: Bana Ebû Sa‘îd… Âmir’den haber verdi ki, o şöyle demiş: Hz. Ömer Yahûdilerin yanına gitti ve sordu:

– Tevrât’ı Mûsâ’ya indiren Allah adına size söylerim, siz Hz. Peygamber’in geleceğini kitaplarda görüyor musunuz?

Onlar şöyle cevap verdiler:

– Evet.

Ömer tekrar sordu:

– Öyleyse sizi Hz. Muhammed’e tâbi olmaktan alıkoyan şey nedir?

Onlar şöyle karşılık verdiler:

Allah hiç bir peygamber göndermemiştir ki, beraberinde ona yoldaş olan bir melek bulunmasın. Muhammed’in (s.a) de yoldaşı Cebrâîl’dir (a.s). Ona gelen bu melek, bizim düşmanımızdır. Mîkâîl ise dostumuzdur. Eğer o’na Mîkâîl gelmiş olsaydı müslüman olurduk.

Hz. Ömer tekrar sordu:

– Tevrât’ı Mûsâ’ya indiren Allah adına size söylerim, bu iki meleğin âlemlerin Rabbi katında mertebesi nasıldır?

Onlar karşılık verdiler:

– Cebrâîl sağında, Mîkâîl de solundadır.

Bunun üzerine Ömer şöyle dedi:

– Ben şehâdet ederim ki her iki melek Allah’ın izniyle inerler. Mîkâîl’in, Cebrâîl’in düşmanına dost olması; Cebrâîl’in de Mîkâîl’in düşmanına dost olması imkânsızdır.

Bu sırada Hz. Peygamber (s.a) oradan geçiyordu. Yahûdiler dediler ki:

Ey Hattâb’ın oğlu! İşte senin arkadaşın gidiyor.

Hz. Ömer kalktı ve Rasûlullah’ın yanına geldi. Bu sırada Allah, De ki: “Kim Cebrâîl’e düşmansa…”âyetini inzâl buyurdu.[2]

Bu rivâyetler, Cebrâîl ve Mîkâîl’in iki melek olduğu kabulüne göre kurgulanmıştır. Hâlbuki Kur’ân ifadeleri böyle bir anlayışa izin vermez. Çevirimizde de görüldüğü üzere Cebrâîl, indiren değil, inendir; dolayısıyla da, “Kur’ân”dır.

Cebrâîl için, Meryem sûresi’nin sonundaki “Rûh, Rûhu’l-Kudüs ve Cebrâîl” başlıklı tahlilimize bakılabilir.[3] Burada, cebrâîl‘in, “Allah’ın onarması, reform yapması” anlamına geldiğini, vahyin farklı bir ifadesi, yani “Kur’ân” olduğunu belirtmekle yetiniyoruz.

98. âyette, Kim ki, Allah’a, meleklerine, elçilerine, cibrîl’e, mîkâl’e düşman olursa bilsin ki, şüphesiz Allah da, inkârcılara düşmanıdır buyurularak, “mîkâl”den bahsedilmektedir. “Mîkâîl”le ilgili de birçok fikir üretilmiştir. Biz bunlardan sadece Kurtubî’nin ifadelerine yer veriyoruz:

Mîkâîl kelimesi altı şekilde okunmuştur:

1) Mîkâyîl. Bu Nâfi’in kıraatidir.

2) Mîkâîl. Bu Hamza kıraatidir.

3) Mîkâl. Hicazlıların şivesidir. Aynı zamanda bu Ebû Amr ve Âsım’dan nakledilmiştir.

4) Mîkeîl. Bu, İbn Muhaysın’ın kıraatidir.

5) Mîkâyyîl. Bu da ondan gelen farklı rivâyetler ile birlikte el-Ameş’in rivâyetidir.

6) Mîkâel. Bu da Arapça olmayan bir isim olduğundan dolayı munsarıf değildir. İbn Abbâs’ın zikrettiğine göre Cebr, Mîkâ ve İsrâ kelimeleri Arapça olmayan bir dilde, “kul ve köle” [abd ve memluk] anlamındadır; îl ise “Allah’ın adı”dır. O bakımdan Ebû Bekr es-Sıddîk’ın (r.a), Müseylime’nin secili sözlerini işitince, “Bu îl’den (yani, Allah’tan) gelmeyen bir sözdür” demesi de bu türdendir. Kur’ân-ı Kerîm’de de bu kelimenin iki ayrı tefsirinden birisine göre şu buyrukta bu anlama geldiği söylenmektedir: Onlar bir mü’min hakkında ne bir îl ve ne de bir ahde riâyet etmezler (Tevbe/10). Burada yer alan îl kelimesinin açıklaması ile ilgili iki görüşten birisine göre îl, “Allah”tır; yani, “onlar hiçbir mü’min hakkında Allah’ın öngördüğü hakk ve hukuku gözetmezler” demektir. İleride buna dair açıklamalar [Tevbe/8, 10’da] gelecektir.

el-Maverdî der ki: “Cibrîl ve Mikâl iki ayrı isimdir. Onlardan birincisi ‘abdullah’ [Allah’ın kulu], ikincisi ‘ubeydullah’ [Allah’ın kulcağızı] anlamındadır. Çünkü îl ‘Allah’, cebr de ‘kul’ demektir. Mîkâ ise, ‘kulcağız’ anlamındadır. Sanki cibrîl ‘abdullah’, mîkâîl de ‘ubeydullah’ anlamını ihtiva eder. Bu İbn Abbâs’ın görüşüdür. Müfessirler arasında ona bu konuda muhalefet eden kimse de yoktur.”

Derim ki: Bazı müfessirler İsrâfîl‘in ‘abdurrahmân’ anlamına geldiğini de söylerler. en-Nehhâs ise şöyle demektedir: “Cebr kelimesini ‘kul’ [abd], îl kelimesini de ‘Allah’ diye açıklayan kimsenin, ‘Bu Cebruîl’dir, Cebraîl’i gördüm, Cebrîl’e uğradım’ demesi gerekir. Ancak böyle bir şey denilmediği için burada bu ifadenin, Cebrâîl’in adı olduğu ortaya çıkar.”

Başkaları ise şöyle demektedir: “Eğer onların [müfessirlerin] dedikleri gibi (verdikleri anlam doğru) olsaydı, bu kelimenin munsarıf olması gerekirdi. Munsarıf oluşunun terk edilmesi, bunun muzaf olmayan tek kelimeden meydana gelmiş bir isim olduğunu gösterir.” Abdulğanî el-Hafîz, Eflet b. Halife’den –ki bu Hassan’ın babası Fuleyt el-Âmirî’dir– o da Cesre bt. Decâce’den o Âişe’den (r.anha), Rasûlullah’ın (s.a) şöyle dediği rivâyet edilmiştir: “Cibrîl’in, Mîkâîl’in ve İsrâfîl’in Rabbi olan Allahım! Cehennem ateşinin sıcağından ve kabir azabından sana sığınırım.”[4]

BİZİM TAHLİLİMİZ

İlk Mushaflarda, ميكال [mîkâle] şeklinde yer alan bu sözcük, Arap diline İbrânice’den geçmiştir. Bunun, “Cibrîl” sözcüğü gibi, ميك[mîk] ve ئيل[îl] sözcüklerinden oluşmuş bir bileşik isim olması da söz konusu değildir. Zira Arapça’da م و ك[m-v-k] ve م ي ك [m-y-k] harflerinden oluşmuş kök sözcük yoktur. Sözcüğün ك ي ل[k-y-l], و ك ل[v-k-l] ve م ك ل [m-k-l] sözcüklerinden türediği de, hem kalıbı, hem de Mushafta “belgisiz” olarak yazılı olması nedeniyle iddia edilemez. Ayrıca, bu sözcüklerin anlamının konuyla ilgisi yoktur.

Kehf ve Enbiyâ sûrelerinde de, “Ye’cuc” ve “Me’cuc” kelimelerinin Arapça olmadığı, İbrânice’deki anlamının dikkate alınması gerektiği kanaatini belirtmiş ve sözcükleri buna göre değerlendirmiştik.

Burada ميكال[mîkâl] sözcüğünü, İbrânilerin anlayışı doğrultusunda anlamaya çalışacağız:

“O zaman senin halkını koruyan büyük önder Mîkâel görünecek. Ulusun oluşumundan beri hiç görülmemiş bir sıkıntı dönemi olacak. Bu dönemde halkın –adı kitapta yazılı olanlar– kurtulacak. Yeryüzü toprağında uyuyanların bir çoğu uyanacak: Kimisi sonsuz yaşama, kimisi utanca ve sonsuz iğrençliğe gönderilecek. Bilgeler gökkubbe gibi, bir çoklarını doğruluğa döndürenler yıldızlar gibi sonsuza dek parlayacaklar. Ama sen, ey Daniel, son gelinceye dek bu sözleri sakla, kitabı mühürle. Bir çokları orada burada dolaşacak, bilgi artacak.” Ben Daniel baktım, biri ırmağın bu kıyısında, diğeri öbür kıyısında duran başka iki varlık gördüm. İçlerinden biri, ırmağın suları üzerinde duran keten giysili adama, “Bu şaşırtıcı olayların son bulması ne kadar zaman alacak?” diye sordu. Irmağın suları üzerinde duran keten giysili adamın sağ ve sol elini göğe kaldırarak sonsuza dek Diri Olan’ın adıyla and içip, “Bir vakit, vakitler ve yarım vakit olacak” dediğini duydum, “kutsal halkın gücü tümüyle kırılınca, bütün bu olaylar son bulacak.” Adamın söylediklerini duydumsa da anlamadım. Bunun için sordum:

– Ey efendim! Bunların sonu ne olacak?

Şöyle yanıtladı:

– Sen git, Daniel. Bu sözler, son gelinceye dek saklanıp mühürlenecek. Bir çokları kendilerini arıtıp temizlenecek, lekesiz duruma gelecek, ama kötüler kötülük etmeyi sürdürecek. Kötülerin hiç biri anlamayacak, bilgeler anlayacak. “Günlük sununun kaldırılıp yıkıcı iğrenç şeyin konduğu zamandan başlayarak 1.290 gün geçecek. Bekleyip 1.335 güne ulaşana ne mutlu! Sana gelince, ey Daniel, son gelinceye dek yoluna devam et. Rahatına kavuşacak ve günlerin sonunda payına düşen mirası almak için uyanacaksın.[5]

DANİEL’İN DİCLE IRMAĞI’NDA GÖRDÜĞÜ GÖRÜM

Pers Kralı Koreş’in krallığının 3. yılında Belteşassar diye çağrılan Daniel’e bir giz açıklandı. Büyük bir savaşla ilgili olan bu giz gerçekti. Daniel görümde kendisine açıklanan gizi anladı. O sırada ben Daniel üç haftadır yas tutuyordum. Üç hafta dolana dek ağzıma ne güzel bir yiyecek ya da et koydum, ne şarap içtim, ne de yağ süründüm. Birinci ayın 24. günü, Büyük Irmak’ın, yani Dicle’nin kıyısındayken, gözlerimi kaldırıp bakınca keten giysi giyinmiş, beline Ufaz altınından kemer kuşanmış bir adam gördüm. Bedeni sarı yakut gibiydi. Yüzü şimşek gibi parlıyordu. Gözleri alevli meşalelere benziyordu. Kollarıyla bacakları cilalı tunç gibi parlıyor, sesi büyük bir kalabalığın çıkardığı gürültüyü andırıyordu. Görümü yalnız ben Daniel gördüm. Yanımdakiler görmediler, ama dehşete düşerek gizlenmek için kaçtılar. Böylece ben yalnız kaldım. Bu büyük görümü seyrederken gücüm tükendi, benzim büsbütün soldu, kendimi toparlayamadım. Sonra adamın sesini duyunca yüzüstü yere düşüp derin bir uykuya daldım. Derken bir el dokundu, titredim; beni dizlerimle ellerimin üzerine kaldırdı. Bana, “Ey Daniel! Sen ki çok sevilen birisin!” dedi, “Ayağa kalk ve söyleyeceklerime iyi kulak ver. Çünkü sana gönderildim.” O bunları söyler söylemez titreyerek ayağa kalktım. “Korkma, ey Daniel!” diye devam etti, “Anlayışa erişmeye ve kendini Tanrı’nın önünde alçaltmaya karar verdiğin gün duan işitildi. İşte bu yüzden geldim. Pers krallığının önderi 21 gün bana karşı durdu. Sonra baş önderlerden Mikael bana yardıma geldi, çünkü orada, Pers krallarının yanında alıkonulmuştum. Son dönemde halkının başına neler geleceğini sana açıklamak için geldim şimdi, çünkü bu görüm gelecekle ilgilidir.” O bunları söyleyince, suskun suskun yere baktım. Derken İnsanoğlu’na benzeyen biri dudaklarıma dokundu. Ben de ağzımı açıp konuşmaya başladım. Karşımda durana, “Ey efendim! Bu görüm yüzünden acı çekiyorum, kendimi toparlayamıyorum” dedim, “ben kulun nasıl seninle konuşayım? Gücüm tükendi, soluğum kesildi.” İnsana benzeyen varlık yine dokunup beni güçlendirdi. “Ey çok sevilen adam, korkma!” dedi, “Esenlik olsun sana! Güçlü ol! Evet, güçlü ol!” O benimle konuşunca güçlendim. “Konuşmanı sürdür, efendim, çünkü bana güç verdin” dedim. Bunun üzerine, “Sana neden geldiğimi biliyor musun?” dedi, “Çok yakında dönüp Pers önderiyle savaşacağım. Ben gidince Grek önderi gelecek. Ama önce Gerçek Kitap’ta neler yazıldığını sana bildireceğim. Onlara karşı önderiniz Mîkâel dışında bana yardım eden kimse yok.”[6]

Bütün bunları bildiğiniz hâlde, size hatırlatmak isterim ki, Rabb Kendi halkını önce Mısır diyarından kurtardı, ama iman etmeyenleri daha sonra mahvetti. Yetkilerinin sınırı içinde kalmayıp kendilerine ayrılan yeri terk etmiş olan melekleri, büyük yargı günü için çözülmez bağlarla bağlayarak karanlığa hapsetti. Sodom, Gomora ve çevrelerindeki kentler de bunlara benzer şekilde kendilerini cinsel ahlâksızlığa ve sapıklığa teslim ettiler. Sonsuza dek ateşte yanma cezasını çekmekte olan bu kentler ders alınacak birer örnektir. Buna rağmen, aranıza sızan bu kişiler aynı şekilde hülyalara dalıp öz bedenlerini kirletiyorlar. Rabbin yetkisini hiçe sayıyor, yüce varlıklara dil uzatıyorlar. Oysa baş melek Mîkâîl bile, Mûsâ’nın cesedi konusunda İblis’le çekişip tartışırken, dil uzatarak onu yargılamaya kalkışmadı. Ancak, “Seni Rabb azarlasın” dedi. Ama bu kişiler anlamadıkları her şeye dil uzatıyorlar. Öte yandan, mantıktan yoksun hayvanlar gibi içgüdüleriyle anladıkları ne varsa, onları yıkıma götürüyor. Vay bunların hâline! Çünkü Kâbil’in yolundan gittiler. Kazanç için kendilerini Belam’ınkine benzer bir yanılgıya kaptırdılar. Korah’ınkine benzer bir isyanda mahvoldular. Sevgi şölenlerinizde sizinle birlikte pervasızca yiyip içen bu kişiler, birer kara lekedir. Yalnız kendilerini besleyen çobanlardır. Rüzgârın sürüklediği yağmursuz bulutlara, iki kez ölmüş, kökten sökülmüş, sonbaharın meyvesiz ağaçlarına benzerler. Köpüğünü savuran denizin vahşi dalgaları gibi, ayıplarını etrafa savururlar. Serseri yıldızlar gibidirler. Onları sonsuza dek sürecek koyu karanlık bekliyor.[7]

Gökte savaş oldu. Mîkâîl ve melekleri ejderhaya karşı savaştılar. Ejderha kendi melekleriyle birlikte karşı koydu, ama gücü yetmedi. Bu yüzden gökteki yerlerini yitirdiler. Büyük ejderha, İblis ya da Şeytân diye adlandırılan ve tüm dünyayı saptıran o eski yılan, melekleriyle birlikte yeryüzüne atıldı.[8]

Kısaca özetlersek İbrânî anlayışında, mîkâl/mikâîl, “büyük reis”, “İsrâîloğulları’nın hâmisi, İsrâîloğulları’nı, Perslere ve Yunanlılara karşı koruyan”dır.

Âyette, Kim ki, Allah’a, meleklerine, elçilerine, cibrîl’e, mîkâl’e düşman olursa… buyurularak, geçmiştekilere değil yaşayanlara hitap edildiğine göre, “Mîkâl”in, İsrâîloğulları’nın binlerce sene evvelki Mîkâl’i olması mümkün değildir. Zira, binlerce sene evvele düşmanlık etmenin bir anlamı olmadığı gibi, Kur’ân’ın böyle bir mantığı söz konusu etmesi de mümkün değildir. O nedenle, yeni bir “büyük reis”, yeni bir “hâmi” tesbit etmek zorundayız. Öyleyse kim olabilir bu hâmi, bu büyük reis?

Hiç kuşkusuz, içinizden size, sıkıntıya uğramanız kendisine ağır gelen, size düşkün, sadece inananlara çok sevecen ve çok merhametli bir elçi gelmiştir. (Tevbe/128)

Ve her nereden çıkarsan hemen yüzünü Mescid-i Harâm tarafına çevir. Ve siz, her nerede olsanız, insanlardan, –onlardan zulmeden kimseler hariç– sizin aleyhinizde bir delil olmaması için, Benim size, içinizden, size âyetlerimizi okuyan, sizi arındıran, size kitabı ve hikmeti [zulüm ve fesadı engellemek için konulmuş kanun, düstur ve ilkeleri] öğreten ve size bilmediğiniz şeyleri öğreten bir elçi göndermemiz gibi, size olan nimetimi tamamlamam için ve doğru yolu bulabilmeniz için hemen yüzünüzü onun tarafına çevirin. Artık onlara haşyet duymayın, Bana haşyet duyun. (Bakara/150-151)

Andolsun ki Allah, mü’minlere kendilerinden, onlara Kendi âyetlerini okuyan, onları arındıran ve onlara kitap ve hikmeti [zulüm ve fesadı engellemek için konulmuş kanun, düstur ve ilkeleri] öğreten bir peygamber göndermekle büyük bir iyilikte bulunmuştur. Oysa onlar, daha önce apaçık bir sapıklık içinde idiler. (Âl-i İmrân/164)

Burada 91. âyete tekrar göz atalım: Ve onlara, “Allah’ın indirdiğine iman edin” denildiği zaman, onlar, “Biz, kendimize indirilene iman ederiz” dediler. Ve onlar, o [Allah’ın indirdiği], kendilerinin beraberindekileri doğrulayan bir hakk olmasına rağmen, ondan [kendilerine indirilenlerden] ötesini inkâr ediyorlar. De ki: “Peki eğer mü’minler idiyseniz niçin daha önce Allah’ın peygamberlerini öldürüyorsunuz?”

Artık rahatlıkla burada zikredilen cibrîl ve mîkâl‘in, İbrânilerin Cibrîl ve Mîkâl’i ile ilgisinin olmadığını,cibrîl‘in,“Kur’ân”, mîkâl‘in de –tıpkı Zülkarneyn‘in “Rasûlullah Muhammed” olduğu gibi– “Rasûlullah Muhammed” olduğunu söyleyebiliriz.Ayrıca mîkâl‘e yakıştırılan “abdullah, ubeydullah” manalarını kabul etsek bile, bununla “Rasûlullah Muhammed” kasdedilmiş olur. Çünkü Kur’ân’da abdullah ile “Rasûlullah Muhammed” kasdedilir, ki bu, A‘lâ, Cinn ve İsrâ sûrelerinde görülebilir.

NOT:

97. âyette yer alan, بإذن اللّه[bi-iznillâhi] ifadesi, genellikle “Allah’ın izni/müsaadesi/verdiği özgürlük ile” şeklinde çevirilir ki bu, izn sözcüğünün Türkçe’deki anlamıyla düşünülmesinden kaynaklanmaktadır. Hâlbuki Türkçe’deki “izin” ile Arapça’daki “izn” aynı değildir. Zira, إذن[izn],“bilgi/bilmek” demek olupأذِن[ezine/bildi], أئذنن [e’ezene/bildirdi]diye çekim yapılır.[9]

İzn sözcüğü gerçek anlamına alındığında bi-iznillâhi ifadesi, “Allah’ın bilgisi sebebiyle, Allah’ın bilgisine göre” anlamına gelir, ki bu, şu âyetlerde de görülebilir:

İnsanlar tek bir ümmet idi. Sonra Allah, müjdeciler ve uyarıcılar olmak üzere peygamberler gönderdi ve ihtilaf ettikler konularda insanlar arasında hükmetsinler diye onların beraberinde hakk ile kitap indirdi. Ve sırf o kitap verilenler, kendilerine bunca deliller geldikten sonra aralarındaki azgınlık yüzünden anlaşmazlığa düştüler. Bunun üzerine Allah, Kendi bilgisi gereği, iman edenlere, onların hakkında anlaşmazlığa düştükleri hakka, kılavuz oldu. Ve Allah, dilediği kimseyi/dileyen kimseyi dosdoğru yola kılavuzlar. (Bakara/213)

Müşrik kadınları, iman edinceye kadar nikâhlamayın. İman etmiş bir câriye –sizin çok hoşunuza gitmiş olsa da– müşrik bir kadından daha hayırlıdır. Müşrik erkekleri de iman edinceye kadar nikâhlamayın; iman etmiş bir erkek köle –sizin çok hoşunuza gitmiş olsa da– müşrik bir erkekten daha hayırlıdır. Onlar ateşe çağırırlar, Allah ise Kendi bilgisi ile cennete ve mağfirete çağırır. O, öğüt alıp düşünürler diye insanlara âyetlerini açıklar. (Bakara/221)

Allah onunla [kitabla] Kendi rızasına uyanları selâmet yollarına kılavuzlar. Onları Kendi bilgisi ilekaranlıklardan aydınlığa çıkarır ve onları dosdoğru yola kılavuzlar. (Mâide/16)

[1] Kurtubî, el-Câmiu li Ahkâmi’l-Kur’ân.

[2] İbn Kesîr.

[3] Tebyînu’l-Kur’ân; c. 3, s. 532-548.

[4] Kurtubî, el-Câmiu li Ahkâmi’l-Kur’ân.

[5] Kitab-ı Mukaddes; Daniel, 12:1-13.

[6] Daniel, 10:1-21.

[7] Yahuda, 5-14.

[8] Vahy, 7-9.

[9] Lisânu’l-Arab; c. 1, s. 111-115.