114-NASR SÛRESİ Adını ilk âyetinde geçen ve mü’minlere Allah’ın yardımını bildiren نصر[nasr] kelimesinden alan sûrenin, Medîne’de 114. sırada (son sûre olarak) indiği kabul edilir. Sûreye, “İzâcâe sûresi” adı verildiği gibi, –Veda haccı esnasında inmiş olması nedeniyle– “Tevdi sûresi” de denilir. Bu sûre, İslâm’ın geniş bir coğrafyaya yayıldığı, Mekke’nin fethedildiği, Müslümanların güçlendiği, müşrik ve münâfıkların bellerinin kırıldığı bir dönemde inmiştir. Rasûlullah’a yönelik olan sûrede, Elçi’ye, Allah’ın yardımı ve fetih geldiği ve insanların bölük bölük Allah’ın [...]

113-TEVBE SÛRESİ Adını, 102-118. âyetlerde detaylı olarak geçen “tevbe” konusundan alan sûrenin, Medîne’de 113. sırada indiği kabul edilir. 113 ve 128-129. âyetlerin Mekkî olduğuna dair görüşler de vardır.1 İçerisinde bulunan farklı konular nedeniyle bu sûre; Berâe, Tevbe, Mukaşkışe, Mübasire, Müşerride, Muhziye, Fâdıha, Müsîra, Hâfira, Münekkile, Müdemdime ve Azâb sûresi olarak da isimlendirilmiştir.2 Sûre, İslâmî hacc’daki bildiri ile başlar. Daha sonra savaş, infak, velâyet, tevbe, münâfıkların durumunun beyânı, Tebük seferi öncesi ve sonrası meselelerin açıklaması [...]

112-MÂİDE SÛRESİ Adını 112. âyetteki مائدة[mâide/sofra] sözcüğünden alan sûrenin, Medîne’de 112. sırada indiği kabul edilir. İçeriğinden anlaşıldığına göre Hudeybiye Antlaşması’ndan sonra, hicret’in 6. yılında veya 7. yılın başlarında vahyolunmuştur. Bakara, Âl-i İmrân ve Nisâ sûrelerinde olduğu gibi; ferdî, ictimaî, siyasî ve ahlâkî birçok ilkenin söz konusu edildiği bu sûrede de, organize olmuş, kendi devletlerini kurmuş, kurumlarını oluşturmuş bulunan Müslümanlara geçmiş toplumların düştüğü hatalara düşmemeleri için uyarılar yapılmakta, örnekler verilmekte, Yahûdilerin yanılgıları bildirilmektedir. Ayrıca Yahûdiler, [...]

111-FETİH SÛRESİ Adını 1. âyetteki قتح[feth] sözcüğünden ve bu sûrenin ana konusu olan Mekke’nin fethinden alan sûrenin, Medîne döneminde 111. sırada indiği kabul edilir. Târih kayıtlarına göre bu sûre, hicret’in 6. yılında Hudeybiye Barış Antlaşması sonrasında Medîne’ye dönüşte inmiştir. Sûrede, birtakım hayırlı hâdiselerin [Hayber ve Mekke'nin fethi] müjdesi verilir, mü’minlerin ölünceye kadar Allah yolunda cihad edeceklerine dair Rasûlullah’a verdikleri sözden [Biatu'r-Rıdvân'dan] övgüyle söz edilerek mü’minler onurlandırılır. Rasûlullah ile birlikte sefere çıkmayanlar, ikiyüzlüler kınanır. Ayrıca [...]

110-CUMA SÛRESİ Adını 9. âyetteki الجمعة[el-cumu‘a] sözcüğünden alan sûrenin, Medîne’de 110. sırada indiği kabul edilir. Âyetlerde gönderme yapılan konulara göre ilk 8 âyetin, hicrî 7. yılda ve muhtemelen Hayber fethinde yahut biraz sonra nâzil olduğu, son 3 âyetin de hicretten kısa bir zaman sonra nâzil olduğu söylenebilir. Bu sûre ilk önce Allah’ın sübhân oluşu; evrendeki her varlığın, Allah’ın eksikliklerden münezzeh olduğunu bildirdiklerinin beyânıyla başlamakta, ardından peygamberlerin sonuncusu Muhammed’in peygamber olarak gönderilişi, Yahûdilerin tutarsızlıkları ve [...]

109-SAFF SÛRESİ Adını 4. âyetteki صفّ[saff] sözcüğünden alan sûrenin, Medîne’de 109. sırada indiği kabul edilir. İçeriğinden, Uhud savaşı’na yakın bir dönemde; Hudeybiye barışı ile Hayber’in fethinden hemen önce nâzil olduğu anlaşılmaktadır. Allah’ı tanıtarak başlayan sûre, mü’minlere, imanlarının gerektirdiği şekilde hareket etmeleri, mal ve canlarını Allah yolunda harcamaları yönünde emirler içerir. Ayrıca sûrede, Allah’ın, peygamberlerini hidâyet ve hakk din ile gönderdiği ve Allah’ın dininin bütün dinlere üstün geleceği bildirilip, Allah’ın, nûrunu tamamlayacağı ve onu söndürmek [...]

108-TEĞÂBÜN SÛRESİ Adını 9. âyette geçen تغابن[teğâbün] sözcüğünden alan sûrenin, Medîne’de 108. sırada indiği kabul edilir. Bununla birlikte Mekkî, bir bölümünün Mekkî bir bölümünün Medenî olduğunu söyleyenler de vardır.1 Sûrede Allah değişik sıfatlarıyla tanıtılır, âhireti yalanlayan müşriklere âhiretle ilgili uyarılarda bulunulur. Temel konusu iman, Allah’a itaat ve güzel ahlâk olan sûrede, Allah’a ve Elçisi’ne itaat edip Allah yolunda infak etmenin gerekliliği vurgulanır; çocuklar, kadınlar ve malların infaka engel olmaması hususunda Müslümanlar uyarılır. RAHMÂN, RAHÎM [...]

107-TAHRÎM SÛRESİ Adını 1. âyetteki تحرم[tuharrimu] ifadesinin mastarı olan تحريم[tahrîm] sözcüğünden alan sûrenin, Medîne’de 107. sırada indiği kabul edilir. Sûrede ilk önce bir davranışı nedeniyle Rasûlullah ikaz edilmekte, sonra Rasûlullah’a, eşleri ile kendisi arasında geçen bir hâdise açıklanmakta ve buna bağlı olarak da Rasûlullah’ın eşleri tehdit edilmektedir. Ayrıca, mü’minlerin kendilerini ve yakınlarını cehennemden korumaları, içtenlikle tevbe etmeleri istenmektedir. Daha sonra da dinde nesebin önemli olmadığı, sorumluluğun bireysel olduğu –özellikle– kadınlara yönelik olarak gösterilmektedir. RAHMÂN, [...]

106-HUCURÂT SÛRESİ Adını 4. âyetteki الحجرات [el-hucurât/odalar] sözcüğünden alan sûrenin, Medîne’de 106. sırada indiği kabul edilir. Rasûlullah’ın yakın çevresinde cereyan eden birtakım olaylar nedeni ile Medîne döneminin sonlarında nâzil olduğu anlaşılan sûrede; ictimaî ve siyasî kaideler, ahlâk ve nezaket kuralları öğretilerek mü’minlere olaylar karşısında duyarlı ve ihtiyatlı olma direktifi verilir. O nedenle sûre, “Ahlâk sûresi” olarak da adlandırılır. RAHMÂN, RAHÎM ALLAH ADINA MEAL: 1.Ey iman etmiş kimseler! Allah’ın ve Elçisi’nin iki eli arasında öne [...]

105-MÜCÂDELE SÛRESİ Adını 1. âyetteki تجادلك [tücâdiluke/seninle tartışan kadın] ifadesinin تجادل [tücâdilu/tartışan] fiilinden alan sûrenin, Medîne’de 105. sırada indiği kabul edilir. Sözcük, kadına izafe edilerek sûreye, مجادِلة[Mücâdile/Tartışan Kadın] de denilir. Sûrede, bir kadının şikâyeti üzerine câhiliye Araplarında yaygın olan zıhâr âdeti konu edilerek buna ait hüküm belirtilir ve câhiliye dönemi uygulamaları kaldırılır. Ayrıca, ziyaret ve meclislerdeki nezaket kuralları öğretilir; Allah’a ve Rasûlü’ne karşı koymaya çalışanların, mü’minlerin sırlarını Yahûdilere taşıyan münâfıkların feci âkıbetleri bildirilerek uyarı [...]

104-MÜNÂFIKÛN SÛRESİ Adını 1. âyetteki المنافقون[münâfıqûn] sözcüğünden ve münâfıkların Rasûlullah ve mü’minlere karşı aldıkları tavırların konu edilmesinden alan sûrenin, Medîne’de 104. sırada indiği kabul edilir. Kaynakların verdiği bilgiye göre, Benû Mustalık gazvesi’nden dönüşte yolda veya döndükten sonra inmiştir. Sûrede münâfıkların yalancılıkları, ikiyüzlülükleri, inanmadıkları şeyleri söylemeleri, mü’minlere tuzak kurmaları beyân edilir ve münâfıklar şiddetle yerilir. Samimi mü’minlere de infak etmeleri ve Allah’ın rızasını kazanmaları için yollar gösterilir. Sûrenin iyi anlaşılabilmesi için târihî arka plânının bilinmesi [...]

103-HACC SÛRESİ Adını 27. âyetteki الحج[el-hacc] sözcüğünden alan sûrenin Medîne’de 103. sırada indiği kabul edilir. Sûrenin tamamının veya ekserisinin Mekke’de indiği; tamamının veya ekserisinin Medîne’de indiği, bir kısmının Mekke’de bir kısmının da Medîne’de indiği yönünde nakiller mevcuttur.1 Sûrenin çoğu âyetlerinin, üslup olarak Mekkî âyetlere benzediği gerçektir. Ama bunun nedeni, bizce bu âyetlerin Mekke’de inmesi değil, Mekkelileri muhatap almasıdır. Bu sûrede; iman, tevhid, Sâ‘at/kıyâmet, öldükten sonra dirilme, haşr, hesap, ceza konuları işlenmiş, ayrıca mü’minlerin cennette; inkârcıların [...]

102-NÛR SÛRESİ Adını 35. âyetteki نور[nûr] sözcüğünden alan sûrenin, Medîne’de 102. sırada indiği kabul edilir. Sûrede; zinâ, zinâ iftirası, eşe zinâ isnadı ile ilgili hükümler, aile içi ve toplumsal davranışlara yönelik görgü kuralları, Allah’ın tanıtılması, “ifk” olayı ve yankıları gibi birbirinden bağımsız birçok necm yer alır. Necmlerin sıralanışında kronoloji yoktur. Zira, bu sûreye yerleştirilen necmlerin bir kısmı, bu sûreden çok önce inmiştir. MEAL RAHMAN RAHÎM ALLAH ADINA 1.İndirdiğimiz ve parça parça ayırdığımız bir sûre! [...]

101-HAŞR SÛRESİ Adını ikinci âyetteki  الحشر[el-haşr/toplanma] sözcüğünden alan bu sûrenin, Medîne’de 101. sırada indiği kabul edilir. Sûreye, içerisinde Medîne’deki Nadîroğulları’nın [bunlar, Rasûlullah ile yaptıkları ahdi bozan, sonra da Rasûlullah'a suikast düzenleyen Yahûdilerdir] sürgün edilmesi konu edildiği için “Nadîroğulları sûresi” de denilir. Sûrede, Nadîroğulları savaşı, bu savaş sonrasında ganimetlerin dağıtılması ve bu dağıtım sırasında çıkan olaylar ve münâfıklar ile Yahûdilerin işbirliği yapmaları, sonra da Allah’ın Kendisini tanıtması yer alır. Sûrede değinilen konular, necmlerin değişik zamanlara [...]

100-BEYYİNE SÛRESİ Adını ilk âyetindeki  البينة[el-beyyine] sözcüğünden alan sûrenin, Medîne’de 100. sırada indiği kabul edilir. Bu sûreye, “Lem Yekün sûresi”, “el-Beriyye sûresi”, “Münfekkîn sûresi” ve “Kayyime sûresi” de denilir. Hem Medînelilerin hem de Mekkelilerin muhatap alındığı sûrenin âyetleri, üslup olarak hem Mekkî hem de Medenî üslubu taşımaktadır. Sûrede müşriklerin ve Ehl-i Kitabın gözden çıkarılmadıkları, Allah’ın rahmeti gereği kendilerine açık kanıtlar gönderildiği, onların da buna karşı direnişi ve direniş nedenleri açıklanır. Asıl konu, Ra‘d sûresi’nde [...]

99-TALÂK SÛRESİ Adını 1-7. âyetlerdeki talâk konusundan alan sûrenin, Medîne’de 99. sırada indiği kabul edilir. Bu sûrede, ekserisi Bakara sûresi’nde yer alan boşama-boşanma, iddet ve emzirme, emzirme ücreti ve boşanmış kadının barınması ile ilgili tamamlayıcı hükümler yer almaktadır. “Küçük Nisâ sûresi” de denilen bu sûrenin âyetlerinin neden ayrı bir sûre yapıldığının makul bir açıklaması yoktur. MEAL RAHMAN RAHÎM ALLAH ADINA 1.Ey Peygamber! Kadınları boşadığınız zaman onları iddetleri için boşayın ve iddeti sayın. Ve Rabbiniz [...]

98-İNSAN/DEHR SÛRESİ Adını 1. âyette geçen الإنسان [el-insân] ve دهر [dehr] sözcüklerinden alan ve bu iki isimle de anılan sûrenin, Medîne’de 98. sırada indiği kabul edilir. Üslubu Mekkî olduğu için bilginlerin bazıları[1] sûreyi Mekkî saymış; bazıları ise 8. ve 10. âyetleri dışındakileri Mekkî saymış; diğer bir bazıları ise 24. âyet hariç Medenî saymışlardır.[2] Bizce sûre Medenî’dir. Üslubunun Mekkî oluşunun nedeni, Ra‘d ve Rahmân sûreleri gibi bu sûrenin de muhatabının Mekkeli müşrikler olmasıdır. Sûrede insanın, insan [...]

97-RAHMÂN SÛRESİ Adını ilk âyetteki  الرحمن[er-Rahmân] isminden alan sûrenin Medîne’de 97. sırada indiği kabul edilir. Rivâyetlerin ve üslubunun Mekkî olmasından hareketle Hasan Basrî, Urve b. ez-Zübeyr, İkrime, Atâ ve Câbir gibi birçok bilgin sûrenin Mekkî olduğunu düşünür. İbn Abbâs da, 29. âyeti hariç Mekke’de indiğini kabul eder.[1] Bizce sûre, Medîne’de inmiştir, ancak muhatapların Mekkeli müşrikler olması nedeniyle üslubu Mekkî, konusu tevhid ve âhirete iman, yapısı da belagat ağırlıklıdır. Ra‘d/43′te, Mekkelilerin Rasûlullah’a, “Sen elçi değilsin” ve [...]

96-RA‘D SÛRESİ Adını 13. âyetteki الرعد [er-ra‘d] sözcüğünden alan sûrenin Medîne’de 96. sırada indiği kabul edilir. Bazıları, 1-30. âyetlerin, bazıları 31-32. âyetlerin; bazıları da 11-13. âyetlerin Medenî olduğunu söylemişlerdir. Diğer bazıları 31. ve 43. âyetlerin Mekkî, diğerlerinin Medenî, Hasan Basrî, İkrime, Atâ ve Câbir ise, sûrenin tamamının Mekkî, Kelbî ve Mukâtil ise tamamının Medenî olduğu kanaatindedir.[1] Âyetlerin üslûp ve içeriğini [Allah'ın birliğini, peygamberlik misyonunu, öldükten sonra dirilmeyi, hesabı ve müşriklerin ortaya attıkları şüpheleri gidermeyi] [...]

95-MUHAMMED SÛRESİ Medîne’de inen Muhammed sûresi, 95. sûre olarak kabul edilir. Adını 2. âyette geçen  محمّد[Muhammed] kelimesinden alan sûrenin genel içeriği ve 20. âyetteki قتال [qıtâl/savaş] sözcüğü nedeniyle sûreye, “Qıtâl sûresi” de denilir. Necmleri dikkate alındığında sûrenin Medîne döneminin değişik zamanlarında indiği, bazı bölümlerinin ise Mekke’nin fethinden sonra indiği anlaşılır. 13. âyetin Veda haccından sonra, Rasûlullah’ın Mekke’den çıkıp Ka‘be’ye ağlayarak baktığı bir sırada indiğine dair nakiller meşhurdur.[1] Sûrede genel olarak iman-küfür, mü’min-kâfir mukayesesi yapılır; [...]

94-HADÎD SÛRESİ Medîne’de inen Hadîd sûresi’nin, 94. sırada indiği kabul edilir. İçeriğinden anlaşıldığına göre bu sûre, Uhud savaşı ile Hudeybiye antlaşması arasındaki bir dönemde nâzil olmuştur. Adını 25. âyetteki  الحديد[hadîd] sözcüğünden alan ve değişik necmlerden oluşan sûrede, imanın gereği olan ve sosyal var oluşun devamlılığının teminatı mesâbesinde bulunan infak üzerinde durulur, kibirli cimriler kınanır, cömert mü’minler övülür. Ayrıca, elçilik müessesesi; elçinin gönderiliş nedeni ve görevleri, inanıp da inançlarının gereğini yapanların dünya ve âhirette ödüllendirileceği, [...]

93-ZİLZÂL SÛRESİ Adını birinci âyetteki زلزال [zilzâl] sözcüğünden alan bu sûre, iniş sırasına göre 93. sûre olarak kabul edilir. İbn Mes‘ûd, Atâ ve Câbir’in görüşüne göre Mekke’de inmiştir.[1] Üslûp bakımından Mekke’de inen sûrelere çok benzemekle birlikte bizce Medîne’de inmiştir, fakat müstakil bir sûre olmayıp Nisâ/172′nin zaman zarfıdır. Biz de mealde ayrı bir sure olarak göstermeyip Nisa/172’nin içinde yer vermekteyiz. Sûrede, kıyâmet günü, kıyâmet gününün dehşeti ve kıyâmette gerçekleşecek olan hesaplaşma anının anlatımı ile muhataplar uyarılmakta, [...]

92-NİSÂ SÛRESİ-2 103.Sonra eğitim-öğretimi tamamlayınca, artık Allah'ı ayakta, oturarak, yan yatmışken anın. Sükûnet bulduğunuzda/ güvene erdiğinizde, salâtı ikame edin [mâlî yönden ve zihinsel açıdan destek olma; toplumu aydınlatma kurumları oluşturun, ayakta tutun]. Hiç şüphesiz salât [mâlî yönden ve zihinsel açıdan destek olma; toplumu aydınlatma görevi], eskiden beri mü’minler üzerine vakti belirlenmiş bir yazgıdır. Bu âyet grubunda, İslâm dininin temel unsurlarından biri olan salâtın önemine dikkat çekilmiş; sefer ve cephede bile terkedilmemesi gereken bir yükümlülük [...]

92-NİSÂ SÛRESİ Adını birçok necmin temel konusu olması ve âyetlerdeki النساء [en-nisâ’/kadınlar] ifadesinden alan Nisâ sûresi'nin, ekserisi hicrî 2-5. yıllarda, bazı necmleri de daha sonraki yıllarda inmiştir. Sûre, birçok necmden oluşmakta; fakat bu necmler arasında kronolojik bir tertip bulunmamaktadır. Ferdî ve ictimaî birçok ilkeyi içeren necmler, Mushafı düzenleyenler tarafından Nisâ sûresi adıyla birleştirilmiştir. Biz bazı âyetleri, –yerlerinde görüleceği üzere– teknik gereklilik ve anlam bütünlüğü sebebiyle farklı tertip ettik. Sûrede, Medîne'de belirlenen yeni kıble strateji [...]

91-MÜMTEHİNE SÛRESİ Medenî olan ve 91. sırada indiği kabul edilen bu sûre, adını, 10. âyette geçen فامتحنوهنّ [femtehınûhunne/onları imtihan edin] sözcüğünden alır. Sûreye ad olan kelime,  ممتحِنة[mümtehine] ya da  ممتحَنة[mümtehane] şeklinde telaffuz edilir. Şâyet ح [ha] harfi “kesre” [“ı” sesli] okunursa, “imtihan eden” anlamına, “fetha” [“a” sesli] okunursa, “imtihan olunan kadın” anlamına gelir. Mümtehane [imtihan olunan kadın] olduğunu kabul edenler, bunu, sûrenin, hakkında nâzil olduğu kadına izafe ederler. Târih kayıtlarına göre bu kadın, Ukbe b. Ebî [...]

90-AHZÂB SÛRESİ Medîne'de inen –ki 90. sırada indiği kabul edilir– Ahzâb sûresi, adını 20. âyette geçen الأحزاب [el-Ahzâb] sözcüğünden alır. Ahzâb, “hizibler” [gruplar, partiler] demektir ki bununla, Müslümanlarla savaşmak için birleşen Mekke kâfirleri, Gatafan, Benî Kurayza ve diğer Arap kabileleri [birleşik müşrik grupları] kastedilir. Sûrenin içeriğinden, âyetlerin değişik zamanlarda ve uzun aralıklarla indiği anlaşılmaktadır. Durum böyle olmasına rağmen sûre, Mushaf tertip heyetinin anlayışına göre oluşturulmuştur. Rasûlullah'ın çok eşliliğinin konu edildiği âyetlerin [22-26. âyetler], Nisâ sûresi'ndeki nikâh [...]

89 -ÂL-İ İMRÂN SÛRESİ-5 172,173.Kendilerine yara dokunduktan sonra Allah ve Elçi'nin davetine katılan kimseler; insanlar kendilerine: “Şüphesiz insanlar size karşı birlik oldular, onlardan ürperin” dediklerinde, bunun, kendilerini inanç yönünden artırdığı ve: “Allah bize yeter. O, ne güzel tüm varlıkları belirli bir programa göre ayarlayan ve bu programı koruyarak, destekleyerek uygulayan”dır!” diyen kimseler; onlardan iyileştiren, güzelleştiren ve Allah'ın koruması altına girmiş kimselere büyük bir ödül vardır. 174.Sonra da onlar, kendilerine hiçbir kötülük dokunmadan Allah'ın nimeti [...]

89 -ÂL-İ İMRÂN SÛRESİ-4 130.Ey iman etmiş kimseler! Kat kat artırılmış olarak ribayı [emeksiz, hizmetsiz, risksiz kazancı] yemeyin. Kurtuluşa ermeniz için Allah'ın koruması altına girin. 131.Kâfirler; Allah'ın ilâhlığını, rabliğini bilerek reddeden kimseler için hazırlanmış olan ateşten de sakının. 132.Merhamet olunmanız için Allah'a ve Elçi'ye itaat edin. 133-135.Ve Rabbinizden bağışlanmaya, bollukta ve darlıkta Allah yolunda harcama yapan, öfkelerini yutan, insanları affeden, çirkin bir hayâsızlık işledikleri ya da kendi kendilerine haksızlık ettikleri zaman, Allah'ı hatırlayıp hemen günahlarından dolayı [...]

89 -ÂL-İ İMRÂN SÛRESİ-3 64.De ki: “Ey Kitap Ehli! Sizinle bizim aramızda ortak olan bir söze; ‘Allah'tan başkasına kulluk etmeyelim, O'na hiçbir şeyi eş tutmayalım ve Allah'ın astlarından bazımız bazımızı rabler edinmeyelim’ ilkesine geliniz. Buna rağmen eğer Kitap Ehli, yüz çevirirlerse, artık “Şüphesiz bizim müslimler olduğumuza şâhit olun” deyin. 65.Ey Kitap Ehli! Tevrât ve İncîl kendisinden sonra indirildiği hâlde İbrâhîm hakkında niçin tartışıyorsunuz? Hâlâ aklınızı kullanmayacak mısınız? 66.İşte siz bunlarsınız. Biraz bilginiz olan şey [...]

89 -ÂL-İ İMRÂN SÛRESİ-2 33,34.Şüphesiz Allah, Âdem'i, Nûh'u, İbrâhîm ailesini ve İmrân ailesini –birbirinin soyundan olmak üzere– âlemler üzerine seçkin kıldı. Ve Allah, en iyi işitendir, en iyi bilendir. Bu âyetlerde elçilik müessesesi anlatılarak Necrân heyeti ve Medîne kâfirleri uyarılmakta ve onlardan, geçmiş peygamberleri kabullendikleri gibi Son Elçi'yi de kabullenmeleri istenmektedir. Bu âyetlerde, özellikle Hristiyan inancının [Îsâ'yı Allah, Allah'ın oğlu ve üçün üçüncüsü olarak kabul etmelerinin] yanlışlığına parmak basılmakta; Âdem'in, Nûh'un, İbrâhîm ve İmrân [...]